Όπως όλοι γνωρίζουμε ο προϋπολογισμός του δήμου αποτελεί ένα κορυφαίο πολιτικό γεγονός. Αντικατοπτρίζει στο ξεκίνημα της κάθε χρονιάς τις αναπτυξιακές, κοινωνικές, περιβαλλοντικές και πολιτιστικές του κατευθύνσεις και προτεραιότητες. Καθορίζει σε σημαντικό βαθμό τις δράσεις του για όλη τη χρονιά. Κάτω από αυτό το πρίσμα έχει μεγάλη σημασία - κατά τη γνώμη μου- πριν εξετάσουμε τις συγκεκριμένες προτάσεις για την κατανομή των κονδυλίων και τα προτεινόμνεα έργα, να σταθούμε στον τρόπο διαμόρφωσης, ελέγχου και εκτέλεσης του εκάστοτε προϋπολογισμού.
Μέχρι τώρα στο δήμο μας ακολουθούνταν ένας και μόνο δρόμος. Ο προϋπολογισμός διαμορφώνονταν σ' ένα κλειστό επίπεδο κορυφής του δήμου (π.χ. δημαρχιακή επιτροπή) συζητιόνταν ως θέμα ανάμεσα σε πολλά άλλα, σ' ένα και μόνο δημοτικό συμβούλιο και αντιμετωπιζόταν με τεχνοκρατικό και "ουδέτερο" πολλές φορές τρόπο. Έτσι ο πολιτικός του χαρακτήρας υποβαθμιζόταν χρόνο με το χρόνο, οι πολίτες και οι φορείς δεν είχαν τον παραμικρό λόγο και δεν είναι τυχαίο ότι πολλές φορές επαναλμβάνεται-αντιγράφεται από χρονιά σε χρονιά. Θυμηθείτε την ψήφιση του περσινού προϋπολογισμού, που αν και υπήρξε εκλογή νέας δημοτικής αρχής, ο προϋπολογισμός που εγκρίθηκε ήταν πανομοιότυπος με αυτόν της προηγούμενης δημοτικής αρχής. Τότε βέβαια υπήρξε η δικαιολογία του χρόνου. Τώρα που δεν υπάρχει, δεν νομίζω πως θα αλλάξουνε και πολλά πράγματα αν δεν ενστερνισθούμε ένα διαφορετικό τρόπο σκέψης και λειτουργίας στα δημοτικά μας δρώμενα. Αυτός είναι και ο λόγος που καταθέτω τις παρακάτω σκέψεις υπό την κεντρική ιδέα του ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΟΥ ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ.
Ο συμμετοχικός προϋπολογισμός είναι ένα καινοτόμο μοντέλο τοπικής δημοκρατίας, που ήδη εφαρμόζεται με επιτυχία σε πολλές χώρες της Ευρώπης, της Λατινικής Αμερικής αλλά και στις ΗΠΑ. Είναι ένας τρόπος κατανομής και διαχείρισης των πόρων ενός δήμου μαζί με τους πολίτες, μέσω συνελεύσεων, εκδηλώσεων και ημερίδων "πρόσωπο με πρόσωπο". Ξεκινά από τον Ιανουάριο και ολοκληρώνεται τον Δεκέμβριο. Οι πολίτες και οι οργανωμένοι φορείς έχουν γνώση όλων των δεδομένων, παρεμβαίνουν σε κάθε βήμα του σχεδιασμού, ελέγχουν και εγκρίνουν. Έτσι οι πολίτες συμμετέχουν στα κοινά και μέσω αυτής της επαφής συμβάλλουν και οι ίδιοι πολλές φορές εθελοντικά στην υλοποίηση αποφάσεων του δήμου. Ορισμένα παραδείγματα: Στο Πόρτο Αλέγκρε της Βραζιλίας, όταν ξεκίνησε το 1989 αυτή η διαδικασία, συμμετείχαν περίπου 900 πολίτες. Πέρυσι ο αριθμός έφθασε τις 40 χιλιάδες. Στη Γεμανία αναπτύσσεται σε πόλεις των 80 έως 100 χιλ. κατοίκων, ενώ πέρυσι ξεκίνησε και σε μεγάλους δήμους του Βερολίνου (Μίτε, Λίχτενμπεργκ). Ξεκίνησαν δε όχι με στόχο τον εκδημοκρατισμό, αλλά την αποδοτικότητα και την αποτελεσματικότητα του δήμου. Στην Ιταλία σε τρεις μεγάλες πόλεις, Ρώμη, Νάπολη, Βενετία, υπάρχει αντιδήμαρχος συμμετοχικού προϋπολογισμού. Σ' ένα δε από τα δημοτικά διαμερίσματα της Ρώμης, οι πολίτες εφάρμοσαν αυτό το μοντέλο για ένα ποσό της τάξης των 50 εκ. €. Στη Γαλλία εφαρμόζεται σε τέσσερις πόλεις στην περιφέρεια του Παρισιού. Επομένως δεν πρόκειται να εφαρμόσουμε -αν το αποφασίσετε- κάτι για το οποίο δεν υπάρχει εμπειρία ή είναι κάτι μη εφικτό και απραγματοποίητο.
Ο συμμετοχικός προϋπολογισμός δεν είναι ένα είδος άμεσης δημοκρατίας. Είναι ένα σημείο στο οποίο συναντάται η άμεση και η αντιπροσωπευτική δημοκρατία. Ο ρόλος των δημοτικών παρατάξεων και των δημοτικών συμβούλων αναβαθμίζεται, ενώ κτυπιούνται στην πράξη φαινόμενα διαφθοράς και κακής διαχείρισης και -το κυριότερο- κτυπιέται μια αντίληψη που έχει εμπεδωθεί στους πολίτες λόγω της μη συμμετοχής τος, ότι "όλοι ίδιοι είναι" και λειτουργούν με αδιαφάνεια για "να καλύψει ο ένας τον άλλο".
Ο συμμετοχικός προϋπολογισμός συμβάλλει στην αποτελεσματικότητα του δήμου, ιδίως τώρα που οι κρατικές δαπάνες μειώνονται, ενώ δίνονται και νέες αρμοδιότητες. Εάν ο πολίτης δεν συμμετέχει, δεν αποφασίζει, δεν νοιώθει πως κερδίζει αυτό που επιθυμεί, θα μείνει στο σπίτι του και θα είναι απών από τις δραστηριότητες του δήμου. Σε αντίθετη περίπτωση μπορεί να συμβάλλει και να καλύψει εθελοντικά δημοτικές ανάγκες.
Σε καιρούς που το ζήτημα της "συμμετοχικής δημοκρατίας" βρίσκεται στο προσκήνιο, έχω τη γνώμη πως είναι δυνατό να γίνει μια τομή στον τρόπο λειτουργίας του δήμου μας και ο δημοτικός προϋπολογισμός προσφέρεται για το ξεκίνημα. Γι' αυτό το σκοπό καταθέτω τούτο το κείμενο ως ΠΡΟΤΑΣΗ στο δημοτικό συμβούλιο και παρακαλώ να καταγραφεί στα πρακτικά της σημερινής συνεδρίασης.
Μεσολόγγι 19/2/2004
Εφημερίδα ΔΙΑΥΛΟΣ, Φεβρουάριος 2004
http://www.shareable.net/blog/participatory-budgeting-gains-steam-san-francisco
ΑπάντησηΔιαγραφή