Όνειρα και Επαναστάσεις
Ειρήνη Τριανταφύλλου
http://sfyraki.blogspot.com/2008/10/blog-post_17.html

Σάββατο 30 Απριλίου 2011

ΚΙΜΠΙ - Μάηδες και Μαγιόξυλα (29/04)



Ένα αξιόλογο οικονομικό-πολιτικό κείμενο για την εξέλιξη του καπιταλιστικού συστήματος με πρόσχημα την Πρωτομαγιά.. Τι έχει απομείνει από το Σικάγο;;

(αναδημοσίευση από kibi-blog.blogspot.com)

Όλοι μαδάνε τη μαργαρίτα της αναδιάρθρωσης -θα γίνει, δεν θα γίνει, θα γίνει, δεν θα γίνει, αλλά το δίλημμα δεν περιέχει ούτε ίχνος αγάπης, ούτε σπέρμα επιθυμίας, ούτε καν μια στοιχειώδη αγωνία για το πώς θα ελαχιστοποιηθεί το κόστος της καταστροφής που επιβάλλεται ως λύση στην κοινωνία. Και, καθώς μαδάνε αυτή την ειδικών προδιαγραφών μαργαρίτα, αναρωτιέται κανείς τι είδους μαγιάτικο στεφάνι θα πλέξουν μεθαύριο και τι θα κρεμάσουν στο μαγιόξυλο; Spreads, CDS, επιτόκια, ομόλογα, έντοκα γραμμάτια, παράγωγα κι όλα τα άνθη του κακού;

ΔΙΟΤΙ, το μαγιόξυλο, σύμφωνα με την καπιταλιστική παράδοση των τελευταίων τριών αιώνων, είναι το μόνο που απομένει για τον κόσμο της εργασίας – όλα τα άνθη και οι καρποί που προκύπτουν απ’ αυτούς θερίζονται άπληστα από τον κόσμο του πλούτου. Και ναι μεν η εργατική τάξη πάει στον παράδεισο, αλλά προηγουμένως πρέπει να περάσει απ’ την κόλαση, είτε αυτή έχει την όψη της απόλυτης στέρησης είτε παίρνει τη μορφή της επίπλαστης και προσωρινής ευημερίας, σκληρά τιμωρούμενης στις περιόδους κρίσης, όπως αυτή που ζει ο κόσμος της Δύσης σήμερα ως κρίση κρατικού χρέους.


ΠΗΓΑΙΝΟΝΤΑΣ ΠΡΟΣ ΤΑ ΠΙΣΩ, στις Πρωτομαγιές του μακρινού παρελθόντος, στην Πρωτομαγιά του Σικάγο ή στην εποχή της βικτοριανής Αγγλίας, όταν το προλεταριάτο διεκδικούσε απλώς όρους επιβίωσης στο θαύμα της καπιταλιστικής ανάπτυξης κι εκείνου του πρώτου μεγάλου κύματος παγκοσμιοποίησης, αναρωτιέται κανείς αν αυτά που περιγράφηκαν με μελανά χρώματα ως άγος του καπιταλισμού -η παιδική εργασία, οι καθημερινοί θάνατοι στις στοές των ορυχείων, τα ατέλειωτα ωράρια μπροστά στις μηχανές, η απίστευτη σκληρότητα των εργοδοτών, η αστυνομική βία εις βάρος όσων τολμούσαν να σηκώσουν κεφάλι, η άγρια καταστολή των απεργιακών κινημάτων, η απαγόρευση των συνδικάτων- ήταν μια απόκλιση, μια εξαίρεση από τον κανόνα της «καπιταλιστικής νομιμότητας». Ή μήπως η εξαίρεση είναι αυτό που έζησε και απόλαυσε ως κοινωνικό κράτος ο κόσμος της εργασίας κατά τα μεταπολεμικά χρόνια της «κεϊνσιανής συναίνεσης». Σύμφωνα με την οποία ένας μικρός, ελεγχόμενος βαθμός ανακατανομής του πλούτου υπέρ των ασθενέστερων, ένα ελάχιστο δικαιωμάτων, αμοιβής, ασφάλισης πρόνοιας για τον κόσμο της εργασίας και ένα σταθερό πλαίσιο κοινωνικής διαπραγμάτευσης για τον μισθό, το ωράριο εργασίας, την ασφάλεια απέναντι στην ανεργία και στα γηρατειά ήταν απαραίτητα για την αναπαραγωγή του καπιταλιστικού συστήματος.

ΚΑΙ, ΠΡΑΓΜΑΤΙ, για τις τέσσερις πρώτες μεταπολεμικές δεκαετίες η συνταγή φάνηκε να δικαιώνει τους εμπνευστές της. Οι υψηλοί ρυθμοί ανάπτυξης και τα εξίσου υψηλά ποσοστά κέρδους αποτέλεσαν τεκμήρια ότι ο καπιταλισμός καταστάλαξε πια στη φυσική του κατάσταση, βρήκε τη χρυσή ισορροπία στον βαθμό ικανοποίησης που προσέφερε σε εκμεταλλευτές και εκμεταλλευόμενους.

ΉΤΑΝ, ΛΟΙΠΟΝ, η εξαίρεση ή ο κανόνας η «κεϊνσιανή παρένθεση» που κατέστησε τις Πρωτομαγιές των μεταπολεμικών γενιών ανοιξιάτικους περιπάτους για τον Μάη και το μαγιόξυλο; Μπορούμε να βρούμε την απάντηση και σε όσα συντελούνται γύρω μας, στις μέρες μας στις γονατισμένες από την κρίση οικονομίες της Ευρώπης και των ΗΠΑ. Θαρρεί κανείς ότι ο καπιταλισμός βρήκε στο χρέος το ιδεώδες πρόσχημα για να πάρει μια ιστορική ρεβάνς και να βάλει την «κεϊνσιανή συναίνεση» στο αρχείο της Ιστορίας. Πετάει τα φτιασίδια και τα ψιμύθια και επικεντρώνεται στην ουσία: συρρίκνωση του κόστους εργασίας, απορρύθμιση της απασχόλησης, περιστολή κοινωνικού κράτους, ιδιωτικοποίηση κάθε εκδοχής δημόσιου αγαθού. Και, φυσικά, τέτοιου είδους ταξικές επιλογές είναι αδύνατο να αφήσουν ανεπηρέαστη τη δημοκρατία. Τα δημοκρατικά δικαιώματα, που αποτέλεσαν φυσικό συμπλήρωμα της επέκτασης του κοινωνικού κράτους, γίνονται το επόμενο θύμα, όπως καταδεικνύει η πανσπερμία νομοθετημάτων που προωθούνται σε ΗΠΑ και Ευρώπη κατά των συνδικάτων και του δικαιώματός τους να οργανώσουν μια στοιχειώδη άμυνα για τον κόσμο της εργασίας. Βρίσκουν και τα κάνουν, βέβαια, αφού η «παράδοση» εκμαυλισμού και εξαρτήσεων (εργοδοτικών ή κρατικών) στέρησε από τα συνδικάτα το τεκμήριο της αυτονομίας και τα απαξίωσε στα μάτια της κοινωνίας. Αλλά αυτό δεν καταργεί τον ταξικό και αντιδημοκρατικό χαρακτήρα της πάση θυσία συντριβής και ηθικής εξόντωσής τους (τι πιο χαρακτηριστικό από την περίπτωση της ΓΕΝΟΠ;).

ΑΛΛΑ, ΚΑΙ ΠΑΛΙ, η ευκολία με την οποία επιλέγεται ποιος θα πληρώσει την κρίση χρέους, ο δογματισμός των συνταγών που εκφράζουν πολιτικές τύπου «Σύμφωνο για το ευρώ» και οι «υποσχέσεις» για δεκαετίες μονομερούς λιτότητας που θα απαιτήσει η αποκατάσταση της δημοσιονομικής ισορροπίας των οικονομιών της Ε.Ε. εξακολουθούν και κρύβονται πίσω από το «έκτακτο» και το «εξαιρετικό» της κατάστασης. Επιχειρούν να πείσουν ότι, ακόμη κι αν χρειαστεί η θυσία μιας ολόκληρης γενιάς, με ακρωτηριασμένα δικαιώματα και εξευτελιστικό κόστος εργασίας, αυτό θα αποτελεί μια εξαίρεση, μια απόκλιση, μια κατάσταση έκτακτης ανάγκης, ένα αναπόφευκτο καθαρτήριο πριν από την επιστροφή στον καπιταλιστικό παράδεισο.

ΥΠΑΡΧΕΙ ΕΝΑ ΚΡΑΥΓΑΛΕΟ, ξεδιάντροπο ψέμα σ’ αυτόν τον ισχυρισμό. Υπάρχει μια προκλητική αποσιώπηση των λεπτομερειών, των υποσημειώσεων της μεταπολεμικής ευημερίας στις μητροπόλεις του καπιταλισμού. Μπορεί το «θηρίο» να συμπεριφερόταν σαν άκακο αρνί στις ΗΠΑ ή στην Ευρώπη, αλλά στις εκτός έδρας εξορμήσεις του δεν έκανε καμιά προσπάθεια να κρύψει τα αιμοβόρα ένστικτά του. Μπορεί οι Ευρωπαίοι και οι Αμερικανοί εργαζόμενοι να απολάμβαναν ένα αξιοπρεπές επίπεδο μισθών, παροχών και δικαιωμάτων, αλλά ήταν οι ίδιοι οι εργοδότες τους που στις επενδυτικές εξορμήσεις τους στην Ασία, στην Αφρική, στη Λατινική Αμερική επεδίωκαν κι εξασφάλιζαν τις πιο απάνθρωπες, τις πιο άγριες και ληστρικές συνθήκες εκμετάλλευσης της εργασίας. Η «κεϊνσιανή συναίνεση» στην Ευρώπη έβρισκε το αποκρουστικό alter ego της στην αποικιακού τύπου καπιταλιστική επέκταση σε όλες τις ηπείρους. Ο καπιταλισμός ξανάβρισκε τη «φύση» του στις χώρες όπου ο αυταρχισμός, οι στρατιωτικές δικτατορίες, η καταστολή, η απουσία εργασιακών δικαιωμάτων, τα ημερομίσθια πείνας, η παιδική εργασία, η ευτελής αξία της ανθρώπινης ζωής αποτελούσαν «ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα» για τα μικρά και μεγάλα αναπτυξιακά «θαύματα» που συντελούνταν στην καπιταλιστική περιφέρεια. Άλλωστε, τι πιο χαρακτηριστικό από την εντός απείρων εισαγωγικών «κομμουνιστική» Κίνα, που αποτέλεσε επενδυτικό Ελντοράντο για τη Δύση ακριβώς χάρη σ’ αυτά τα «πλεονεκτήματα»; Και τι ακόμη πιο χαρακτηριστικό από την κοινωνική έκρηξη στις χώρες του Μαγκρέμπ, που εκφράζει υπόρρητα την προσπάθεια να απεξαρτηθούν οι αραβικές κοινωνίες από τους πολιτικούς, κοινωνικούς και οικονομικούς όρους αποικιακής εκμετάλλευσης που επέβαλε ή ανέχτηκε η καθωσπρέπει δημοκρατική Δύση;


ΕΠΟΜΕΝΩΣ, οι Πρωτομαγιές του παρόντος και του μέλλοντός μας επιστρέφουν αναπόφευκτα στα fundamentals, που λένε και οι απόφοιτοι του London School of Economics, είτε πήραν το πτυχίο με το σπαθί τους είτε το εξαγόρασαν σαν τον υιό Καντάφι. Επιστρέφουν στο Σικάγο, στη βικτοριανή Αγγλία, στην Αμερική της φυλετικής εκμετάλλευσης όχι μόνο γιατί τα μέχρι χθες αυτονόητα – το οκτάωρο, η προστασία της απασχόλησης, η αμοιβή της εργασίας, η πρόνοια, το κοινωνικό κράτος- αναιρούνται ως βαρίδια της «ανταγωνιστικότητας». Αλλά γιατί ο καπιταλισμός επιστρέφει στον αυταρχικό, απάνθρωπο, καταστροφικό πυρήνα της φύσης του, που στην ουσία δεν απεμπόλησε ποτέ. Αντιθέτως, έπειτα από τρεις δεκαετίες νεοφιλελεύθερης διαπαιδαγώγησης του πολιτικού προσωπικού και της επιστημονικής γραφειοκρατίας, έχει καταφέρει να αναγάγει αυτή τη φύση σε καταθλιπτικό μονόλογο, άκαμπτο δογματισμό της πλειοψηφίας των πολιτικών διαμεσολαβητών και όσων διαχειρίζονται τους όρους αναπαραγωγής του. Δηλαδή, των συστημάτων εξουσίας -σοσιαλδημοκρατικής, συντηρητικής ή ακροδεξιάς εκδοχής- που φλερτάρουν επικίνδυνα με την ιδέα, αν και όποτε χρειαστεί, ν’ απαλλαγούν ακόμη και από την περιττή πατίνα της δημοκρατίας. Μερικές φορές καθίσταται κι αυτή ανταγωνιστικό μειονέκτημα…

ΩΣ ΕΚ ΤΟΥΤΟΥ, για τον κόσμο της εργασίας, πράγματα που μέχρι πρότινος θεωρούνταν «πασέ», «ντεμοντέ» και γραφικότητες θα αποκτήσουν πιθανότατα μια νέα αίγλη, ίσως με άλλες μορφές. Οι Πρωτομαγιές του μέλλοντός μας επιφυλάσσουν κάποιο νέο Σικάγο, θερμούς Μάηδες, ολάνθιστα μαγιάτικα στεφάνια και, φυσικά, το μαγιόξυλο. Το οποίο, πέρα από τον παγανιστικό, φαλλικό συμβολισμό του, είναι και χρήσιμο ως αμυντικό όπλο. Για ν’ ανοίγει κεφάλια, για παράδειγμα...


Παρασκευή 29 Απριλίου 2011

Η βραβευμένη πραγματεία του Παύλου Τριανταφύλλου για το διαχρονικό μήνυμα των Ελ. Πολιορκημένων (μέρος δεύτερο)



Συνέχεια από το πρώτο μέρος

Αλλά αυτό το «τιμής ένεκεν» Εκείνοι του Τύμβου το άξιζαν. Μας προτρέπουν, λοιπόν, να καταστήσουμε κι εμείς σαφές προς όλους ότι το αξίζουμε. Όχι γιατί είμαστε οι απόγονοι των Ελεύθερων Πολιορκημένων ήταν Τριακοσίων του Λεωνίδα, αλλά για τ δική μας πορεία και παρουσία στο διεθνές γίγνεσθαι. Να αποδείξουμε ότι δεν κατακλύσαμε τον κόσμο μόνο ψήνοτας, τηγανίζοντας και παίζοντας ρόλο κομπάρσου σε κάποια εργάκια, όπως μας κατηγόρησε το γερμανικό περιοδικό Focus. Είμαστε κι εκείνοι που έδωσαν (και δίνουν) έναν Σεφέρη, έναν Ελύτη, έναν Ρίτσο, μια Αρβελέρ, έναν Αξελό, έναν Γαβρά, τους ερευνητές της Silicon Valley. Είμαστε κι εκείνοι που μπορούν να σταθούν στα πόδια τους, παλεύοντας συλλογικά σε μια τόσο δύσκολη συγκυρία, σαν τη σημερινή.

Το μήνυμα είναι ότι μπορούμε να τα καταφέρουμε. Αρκεί, όπως εκείνοι δεν φοβόνταν το θάνατο, να μη φοβόμαστε κι εμείς την αλήθεια Και να το παραδεχτούμε. Έχουμε κι εμείς σήμερα ανάγκη από μια Έξοδο. Μια έξοδο από τον ασφυκτικό κλοιό της ίδιας της ολιγωρίας μας, του ίδιου του ψεύδους μας, του ίδιου του εαυτού μας. Οφείλουμε να αντιτάξουμε άμυνα στην εθνική μας φθορά.

Έχουμε ανάγκη ως έθνος από μια άλλη τάφρο, ένα άλλο τείχος. Οι ψυχές μας μέσα στη γενική κρίση -ηθική τώρα πια- έχουν μείνει ανοχύρωτες. Πρέπει να παραδεχθτούμε πως οι ηθικές μας αντιστάσεις μειώνονται μέρα με τη μέρα.

Στο σημείο αυτό το μήνυμα έρχεται από μια πολυπρόσωπη σύνθεση: την Εικόνα της Εξόδου (τιμή μέγιστη για μένα να τη σηκώσω, ανήμερα των Βαγιώνε, στους αδύναμους ώμους μου!). Μια γέφυρα μας προτρέπουν οι Ελεύθεροι Πολιορκημένοι να στήσουμε. Με αυτή να συνδέσουμε τις ουράνιες δυνάμεις με τη γη. Ν διακρίνουμε τον κόσμο των θνητών και των αθανάτων. Τη θεϊκή αποστολή κάθε ανθρώπου.

Δείτε τους αντιμαχόμενους. Η σύγκρουση, αν και δείχνει άνιση, αποπνέει κάτι μεταφυσικό. Η σύγκρουση των δυνάμεων του φωτός με τις δυνάμεις του σκότους. Οι Εξοδίτες φαντάζουν σαν να μάχονται στον αέρα και δεν αγγίζουν τη γη. Οι Τούρκοι, σε γήινους, βαρείς και σκούρους τόνους, με ελάχιστα φώτα, είναι όλοι τους σκυθρωποί και άσχημοι. Το φως των Εξοδιτών είναι εσωτερικό. Οι Τούρκοι παραμένουν σκοτεινοί.

Το φως λοιπόνμέσα μας, αλλά και το σκοτάδι μέσα μας. Οι Λαιστρυγόνες και οι Κύκλωπες που ο καθένας μας κουβαλά. Με αυτούς καλούμαστε να πολεμήσουμε. Με τον ανελεύθερο εαυτό μας, τον δέσμιο ποικίλων εξαρτήσεων, παθών, ενστίκτων, υλικών αναγκών. Οφείλουμε να συνειδητοποιήσουμε τις εξαρτήσεις μας και να τις υπερβούμε. Με μια θεϊκή έξαρση να ανεβούμε πάνω από το φόβο, πάνω από τον εαυτό μας και τις ανάγκες μας. Να απελευθερωθούμε απ' ό,τι μας κρατά δέσμιους.

Ειδικά σήμερα, όπου η έννοια της ελευθερίας βρίσκεται αδιάκοπα σε κίνδυνο. Η υποταγή του ανθρώπου στα κελεύσματα των μηχανισμών παραγωγής και προώθησης μαζικής κουλτούρας τον ωθεί να σκλαβώνεται στο ευτελές και να μην μπορεί να διακρίνει το Ωραίο. Η κερδοθηρία αποψιλώνει το έδαφος στο οποίο μπορούν να ανθίσουν οι αρετές. Έπεται η φαλκίδευση της δημοκρατίας και των ανθρώπινων δικαιωμάτων.

Σημασία άρα έχει αν τη δέχεσαι αυτή την κατάσταση για τον εαυτό σου και για τους άλλους. Σημασία έχει πώς φέρεσαι μέσα στις ανελεύθερες συνθήκες κι αν προσφέρεσαι σε αυτές. Μέσα στη μεγαλύτερη ελευθερία, ο άνθρωπος γίνεται ουσιαστικά δούλος, όταν αποδέχεται αδιαμαρτύρητα (έστω και το ενδεχόμενο) να απεμπολήσει ακόμη και μόρια της ελευθερίας του είτε αδιαφορεί όταν απεμπολείται η ελευθερία των άλλων. Μέσα στην πιο στυγνή δουλεία, ο άνθρωπος παραμένει ελεύθερος, όταν δεν αποδέχεται τη δουλεία και μάχεται εναντίον της. Την ακαταμάχητη αυτή δύναμη για τον αγώνα τη δίνει μόνο η βούληση ελευθερίας.

Το ζητούμενο, λοιπόν, είναι να μην εθελοτυφλούμε μπροστά στις απειλητικές δυνάμεις. Να μην βυθιζόμαστε στη βλάσφημη απόλαυση των αγαθών. Να ανησυχούμε, να διαλογιζόμαστε, να προβληματιζόμαστε. Να μην κυριευόμαστε από δισταγμό ή ατολμία.

Για μας η ελευθερία πρέπει να είναι συγκεκριμένη: μια ελευθερία που να αφορά εμένα κι εσένα, το γείτονά μου. Γι' αυτό πρέπει να την κατακτούμε καθημερινά, να τη νιώθουμε να γλιστρά μέσα από τα χέρια μας και να την κρατάμε σφιχτά. Να διαπνέει ολόκληρη τη ζωή μας μ' ένα νόημα πρακτικό και όχι αφηρημένο. Να είναι σαφής και με όρια, ώστε να μην αποτελεί κίνδυνο σαφή και άμεσο για την ελευθερία των άλλων ανθρώπων. Να μην παραχαράσσεται εξαιτίας της άγνοιας και των συμφερόντων μας. Αυτό είναι το χρέος του ανθρώπου.

Και, προκειμένου να εκπληρωθεί αυτό το χρέος, οι Ελεύθεροι Πολιορκημένοι στέλνουν το μήνυμά τους στην επίσημη Πολιτεία για παροχή αγωγής και παιδείας στους πολίτες, με τρόπο που θα εμπνέει το σεβασμό στην ελευθερία και θα υποδεικνύει την ευθύνη της συμμετοχής στα κοινά. Μια παιδεία εθνικής Ιστορίας, για να δώσει την αθόλωτη ματιά στον άνθρωπο «τον τολμώντα αεί τι κινείν των μην καλώς εχόντων» (δεν ξέρω, βέβαια, πώς η παιδεία αυτή θα δοθεί... με διαδραστικούς πίνακες και μείωση των ωρών διδασκαλίας της Ιστορίας στα Λύκεια!).


Στον καθέναν από μας, που στήνει το δικό του αλωνάκι, λένε οι Ελεύθεροι Πολιορκημένοι ότι χρειάζεται να δοθεί μια ιστορική γνώση η οποία δεν θα διατηρεί μόνο το εξωτερικό περίγραμμα του παρελθόντος, σαν κέλυφος αδειανό από νόημα και γνήσια συγκίνηση. Κι αυτό γιατί αυτή η ταρίχευση είναι συνώνυμη με την καταδίκη του ιστορικού παρελθόντος στην ακινησία, την ουσιαστική φθορά.

Σε μια εποχή όπου όλοι ξεριζώνουμε στην Ιστορία από μέσα μας -φοβούμενοι μήπως, αν δεν την απωθήσουμε, ένα ξεχασμένο αγκάθι της εντός μάς θυμίσει τη διάλυση της ύπαρξής μας- οφείλει η Πολιτεία, στο όνομα της θυσίας των Γενναίων, να μιλήσει τη γλώσσα της νοσταλγίας για εκείνον το γνήσιο οίστρο ενός καιρού αλλοτινού, που ήθελε ελευθερία και ήξερε να την κερδίζει.

Άφησα για το τέλος κάτι πιο ειδικό, ή πιο μεσολογγίτικο, που σκέφτομαι κάθε φορά που τριγυρίζω στους δρόμους της πόλη...

«Χρυσή είν' η μαύρη πέτρα της και το ξερό χορτάρι». Το Μεσολόγγι εκπέμπει κάτι το απροσδιόριστο, κάτι που δεν συλλαμβάνεται μόνο με τις αισθήσεις. Μια πολιτεία σαν το Μεσολόγγι, μια αβρούπολη, ένα θαλασσοχώρι, απαλύνει την ψυχή και σε κάνει ποιητή και ζωγράφο.

Είναι αυτό το Μεσολόγγι που βλέπουν όλοι;

Όχι,. Είναι, όμως, το Μεσολόγγι που βλέπουμε εμείς που το αγαπάμε. Κι αυτό είναι ένα ακόμη μήνυμα από Εκείνους: να το αγαπάμε! Να το βλέπουμε με τα μάτια της ψυχής, να το προστατεύουμε και ν' αγωνιζόμαστε γι' αυτό!

Εντέλει, να έχουμε πολύ Μεσολόγγι μέσα μας.


Πέμπτη 28 Απριλίου 2011

Η βραβευμένη πραγματεία του Παύλου Τριανταφύλλου για το διαχρονικό μήνυμα των Ελ. Πολιορκημένων (μέρος πρώτο)



Το παρακάτω κείμενο αποτελεί μέρος της βραβευθείσας πραγματείας του μαθητή Π. Τριανταφύλλου για "Το διαχρονικό μήνυμα των Ελεύθερων Πολιορκημένων". Θα την δημοσιεύσουμε στο σύνολό της, σε δύο μέρη, καθώς πιστεύουμε ότι αποτελεί πηγή έμπνευσης, ή τουλάχιστον, περικλείει με εξαιρετικό τρόπο όλα εκείνα τα νοήματα που συνθέτουν το ιστορικό περιεχόμενο των Ελ. Πολιορκημένων.

==από την ειδική έκδοση των Εκδόσεων ΕΝΤΕΛΕΧΕΙΑ==

Γεννήθηκα και μεγάλωσα σε μια πόλη μαγική. Από τότε που θυμάμαι τον εαυτό μου, νομίζω ότι με ακολουθούν συνεχώς δύο επίθετα: «ηρωικό», το ηρωικό Μεσολόγγι, και «ιερό», η Ιερά Πόλις. Αυτά τα επίθετα προσπάθησα και προσπαθώ να ερμηνεύσω, αλλά... τα επίθετα γλιστρούν από τα χέρια μου και παίρνουν διάφορες μορφές.

Να, όπως τώρα, που μου ζητούν να γράψω για το διαχρονικό μήνυμα των Ελεύθερων Πολιορκημένων. Το επίθετο «ηρωικό» γίνεται διαχρονικό μήνυμα, αλλά και πάλι δεν είναι ένα. Εξαρτάται από τον πομπό, από το δέκτη, από την περίσταση, από τον τόπο και το χρόνο όπου βρίσκομαι.

Το επίθετο «ιερό» γίνεται ιερό χρέος. Και τα δύο μαζί ενώνονται και γίνονται το ιερό χρέος που έχω «εκτελώντας τη θητεία μου στη ράτσα, να νιώσω μέσα μου όλους τους προγόνους, να φωτίσω την ορμή τους και να συνεχίσω το έργο τους», κατά τον Καζαντζάκη.

Αρχικά, το διαχρονικό μήνυμα που εκπέμπει ο Κήπος των Ηρώων -ο τόπος των τάφων- που ανάμεσά τους έπαιζα τις ηλιόλουστες Κυριακές, όταν ήμουν μικρός. Εκεί που ακούς τη σιωπή των νεκρών, αφήνοντας ένα κομμάτι της ψυχής σου μέσα στα δέντρα και νιώθοντας τις ανάσες εκείνων που «οικειοθελώς και ομοφώνως» έκαναν την Έξοδο. Εδώ, ο διάλογος είναι δύσκολος. Νιώθεις πόσο μεγάλο μαρτύριο είναι να κρύβεις μέσα σου ένα νεκρό - πολλούς νεκρούς, που ζητούν να μιλήσουν στους απογόνους τους μέσα από σένα. Ο λόγος τους συλλαμβάνεται μόνο με τις εσωτερικές μας κεραίες....

Εδώ, λοιπόν, το μήνυμα είναι σιωπή και περισυλλογή. Και μετά, απάντηση στην ερώτηση που θέτουν: Τι την κάναμε την ελευθερία που μας έδωσαν και τι φτιάξαμε με αυτή; Πόσο διατηρήσαμε τη συγγένεια (ηθική κι όχι εξ αίματος αποκλειστικά) μαζί τους;


Πόσο εύκολο είναι, όμως, να είσαι συγγενής μ' ένα σύμβολο; Δώδεκα χιλιάδες άνθρωποι, που έγιναν σκιές, προκειμένου να σταθεί όρθιο το πνεύμα τους μπροστά στην ωμή δύναμη της βίας. Ένα ομόθυμο πλήθος, που παίρνει ήρεμα την απόφαση, έπειτα από περίσκεψη (κι αυτό είναι το σπουδαίο!) να θυσιαστεί, σου δίνει το μήνυμα ότι όλοι μαζί μπορούμε να καταφέρουμε πολλά. Στον αγώνα της πόλης δεν περίσσευε κανείς. Εδώ χρήσιμοι ήταν κι οι Σουλιώτες, που μπήκαν να βοηθήσουν και να δώσουν σ' αυτή τη γη τον Μάρκο. Χρήσιμη κι η φιλελληνική φωνή του Μπάιρον, χρήσιμη και η πένα του Μάγερ και του Μεσθενέα, χρήσιμες και οι γνώσεις του Κοκκίνη για το χτίσιμο του τείχους.

Ποιος έφερνε τις πέτρες; Οι γυναίκες μαζί με τα παιδιά. Αυτές που «όταν επερισσέψαν οι χρείες, εχάσανε την ντροπή κι ετρέχανε ολημερίς» και επαιτούσαν. Όχι πια άμαχος πληθυσμός. Γιατί, όταν οι χρείες περισσεύουν, οι άμαχοι πρέπει να γίνονται μάχιμοι. Κι όταν πάρθηκε η απόφαση για την Έξοδο, έκαψαν τα σεμνά νυφικά κρεβάτια τους και φόρεσαν ρούχα αντρικά και καμία δεν λιποψύχησε. Πολέμησαν σαν άντρες και σαν τους άντρες. Αυτές οι γυναίκες, αφήνοντας την ευαισθησία και το φόβο, περιφρόνησαν το θάνατο και νίκησαν την ύλη. Δεν είναι, άραγε, κι αυτό ένα μήνυμα προς το γυναικείο φύλο;

Ειδικά σήμερα, σε καιρούς χαλεπούς, όπου ο καθένας αποποιείται τις ευθύνες του, άνθρωποι-σύμβολα σου δείχνουν το «δρόμο του συνόλου» που ξέρει τι πρέπει να κάνει. Του συνόλου που δρα με βάση το «δει» των αρχαίων Ελλήνων.

Κι εδώ σκέφτομαι ότι οι ιστορικές στιγμές που ζούμε μπορούν (;) να συγκριθούν με το 1826. Όλοι μας ψάχνουμε ηγεσία, όραμα, ερείσματα πάνω στα οποία θα στηρίξουμε το φρόνημα στις σκοτεινές ώρες που διανύουμε. Οι πολίτες αυτής της χώρας νιώθουν την απελπισία και δεν βλέπουν φως. Οι Ελεύθεροι Πολιορκημένοι επίσης βίωναν την απελπισία - τους είχαν εγκαταλείψει, δεν έβλεπαν φως από πουθενά. Και τότε, αυτό το φως το ανακάλυψαν μέσα τους. Αυτό το εσωτερικό φως φώτισε το δρόμο της Εξόδου, αλλά και όλο τον κόσμο.

Το έχουμε αυτό το εσωτερικό φως... Είναι ο νέος πατριωτισμός που χρειαζόμαστε, ο πατριωτισμός που δεν θα εξαντλείται σε μεγάλες κουβέντες, σε πυροτεχνήματα και φληναφήματα. Θα στηρίζεται σε αυτοπεποίθηση, σε επαγγελματισμό, σε ρεαλισμό. Σε ηγέτες με όραμα και συγκεκριμένο σχέδιο, σε ανθρώπους που θα οργανώσουν ένα αξιόπιστο κράτος. Σε «τρελούς» πολιτικούς και πολίτες, που θα αψηφήσουν οι πρώτοι το πολιτικό κόστος και οι δεύτεροι το προσωπικό συμφέρον και θα πράξουν το σωστό, για να περπατάνε με το κεφάλι ψηλά. Σε σύνολα ανθρώπινα που θα επιλέξουν τον «άλλο» δρόμο, όχι αυτόν της εύκολης ευδαιμονίας και της απόλυτης χαλαρότητας... Έναν δρόμο Εξόδου! Μια Έξοδο, λοιπόν, μας καλούν να κάνουμε.

Κι αν προχωρήσεις ανάμεσα στους τάφους, βλέπεις το Μνημείο των Φιλελλήνων αλλά και τον Τύμβο όπου "Λεωνίδες αμέτρητοι είναι θαμμένοι, που για τη λευτεριά πολέμησαν γενναία". Τιμής ένεκεν στη θυσία των γενναίων - κι εκεί έρχεται (από άλλο αγωγό) άλλο μήνυμα.

Όλο ο τότε πολιτισμένος κόσμος συγκλονίστηκε από τη θυσία του Μεσολογγίου. Τα ουμανιστικά κινήματα της εποχής την έκαναν σύμβολό τους. Οι εικόνες των ερειπίων έκαναν τον Γερμανό ποιητή Μύλλερ να μετονομαστεί "Έλληνας" και να δηλώσει: "Χωρίς εσέ, Ελλάς, τι θα ήταν ο κόσμος;" Οι Μεγάλες Δυνάμεις αναγκάστηκαν να συγκινηθούν και να πάρουν μέρος στη ναυμαχία του Ναβαρίνου. Η φωνή που εξέπεμψε το Μεσολόγγι ήταν η φωνή της Ελλάδας προς όλο τον κόσμο, προς μία Ευρώπη η οποία, διά στόματος Μέττερνιχ, θεωρούσε ασήμαντο γεγονός να παλουκωθούν καμιά τριακοσαριά χιλιάδες άνθρωποι. Πόσο τραγικά επίκαιρη ρήση!... Ασήμαντο γεγονός η εξόντωση ενός λαού που απέδειξε το ίδιο το ανθρώπινο γένος.




Τετάρτη 27 Απριλίου 2011

"Ταξιδιώτες" - Κλέφτης Ποδηλάτων, του Βιτόριο ντε Σίκα (1948)





Τρίτη 26 Απριλίου 2011

#9 - Δικαιωματικά άνθρωπος



Όσο περνάνε οι μέρες σκέφτομαι όλο και πιο πολύ

ότι τόσα χρόνια υπερασπιζόμασταν τα ανθρώπινα δικαιώματα,
αυτά ξέρετε που ενσαρκώνουν το ευ ζην.

Ποιος θα διεκδικήσει το δικαίωμα του να είσαι άνθρωπος;


Κυριακή 24 Απριλίου 2011

Καλή ανά(σ)ταση





Πέμπτη 21 Απριλίου 2011

Οιονεί όνοι έκαναν τα γυαλιά.. "καρφιά"



δεν το έχω λήξει αν θέλω να το δημοσιεύσω, αλλά μιας που το 'χω.. εξάλλου, τόσες και τόσες παπαριές διαβάσαμε τελευταία..

Συμπολίτες-συμπολίτισες,

Η νεοελληνική γλώσσα, λαμβάνοντας υπόψη το ιστορικό της φράσεως "σφάζω με το μπαμπάκι" και σύμφωνα με τις κείμενες διατάξεις του Νόμου υπ΄αριθ. 3937 για την διατήρηση της βιοποικιλότητας, υποχρεούται σήμερον να εισαγάγει στο υπάρχον πλαίσιο της καθομιλουμένης (λαϊκιστί, στο λαλιστό) την φράση "σφάζω με την επιστολή", καθώς και τις συν αυτή εκφράσεις και εννοιολογίες. Ως δικαιολογητικός λόγος της εν προκειμένω νομιμοποιητικής διαδικασίας ορίζεται το προσφάτο περιστατικό λεκτικής βίας ανάμεσα σε συμπολίτες μας, που ως αποτέλεσμα είχε τραυματισμένα δημόσια προφίλ και αμυχές στα προσωπεία πολλών "αθώων" περαστικών. Η Ηθική και η Εγκράτεια διεκομίσθησαν προληπτικώς στο Χατζηκώστα, όπου βρίσκονται υπό την παρακολούθηση του ιατρού Ι. Αναγνωστόπουλου.

Δεν θέλω να κάνω ολοκληρωμένο και αντικειμενικό ρεπορτάζ για τα γεγονότα, ούτε έρευνα για τα πώς και τα γιατί της διαμάχης. Συνοπτικά, όμως, να παρατηρήσω τα εξής:
  • Το εναρκτήριο λάκτισμα έδωσε ο πρώην δήμαρχος (και γενικώς πρώην) κ. Αναγνωστόπουλος με τις αίολες δηλώσεις του περί χούντας. Τουτέστιν, το υπόδειγμα της δημοκρατίας (πρώην) ενοχλήθηκε από τις πρακτικές του μεταρρυθμιστή της εξουσίας (νυν).
  • Όσο δίκαιο κι αν είχε ο κ. Βλαχογιάννης (και νομίζω πως είχε) για ό,τι καταλογίζει στους κ.κ. Αναγνωστόπουλο και Μαλαβέτα, χάνει το δικαίωμα υπεράσπισής του με την σκληρή φρασεολογία και τους χαρακτηρισμούς (ιστορικό πλέον το πατομπούκαλο). Πιστεύω ότι τούτων απόντων, θα είχαν περικοπεί τα βλακώδη σχόλια στο μισό. Είναι σοβαρό παραστράτημα και δεν του ταιριάζει.
  • Όσο δίκαιο κι αν απέκτησε ο κ. Μαλαβέτας μετά τις υπερβολές του προλαλήσαντα, τις έχασε με το παραπάνω γράφοντας "ο Βλαχογιάννης στο ραδιοφωνικό πάντα τρώει τη σκόνη μου..." ή "Χρήστο θα πάρεις ακόμη μια απάντηση στη ΓΣ του Ραδιοφωνικού στις 15/5". Αν αυτά δεν σας καλύπτουν, μία ανάγνωση των πλούσιων σε υλικό σχολίων θα σας πείσει.
Και εκεί που γράφω και σβήνω και βαριέμαι και λέω "που πας να μπλέξεις μωρ' αδερφάκι μου", τσουπ! ρίχνω κλεφτές ματιές στο γειτονικό ιστολόγιο που φιλοξένεί τις επιστολές και κυρίως τους δεκάδες σχολιαστές που βρήκαν λαβές για σχόλια και εξομολογήσεις. Και δώστου χώσιμο, δώστου μετάνοιες, και δώστου μαχαιρώματα στα πλαίσια του διαλόγου.. Και δώστου πληροφορίες, αποκαλύψεις και καρφώματα, και άλλα πολλά που ξεχνάμε κατά καιρούς, ένα περίεργο πράμα.. Να στάζουν τα στόματα χολή και μελάνη κατράμι, σαν τον διαβολάκο του Carlo Frabbeti στο "Βιβλίο Κόλαση"!

Συστήνω, λοιπόν, στους αγαπητούς συμπολίτες μου να επιστρέψουν στα άκρα του ρινγκ και να αποδείξουν ότι διατηρούν το ελάχιστο επίπεδο πολιτισμού. Για τις καταγγελίες που βαραίνουν τον πρώην δήμαρχο, θα αποφανθεί η δικαιοσύνη. Για τους σχολιασμούς που αφορούν τον κ. Μαλαβέτα, θα αποφανθεί συντόμως η κοινωνία (δυστυχώς). Για τη δουλειά του κ. Βλαχογιάννη στην Φιλαρμονική, να την δούμε ότ-αν αποδώσει καρπούς. Μέχρι τότε..

Επειδή σε κάθε καλόν αγώνα η απονομή επάθλου είναι επιβεβλημένη, το παρόν επάργυρο αγαλματίδιο θα τοποθετηθεί σε νεοαγερθέν μνημείο στους χώρους του Κήπου, προς τιμήν όλων εκείνων των αιμοβόρων μεσολογγιτών, εντός και εκτός των τειχών, που ένιωθαν το δίκαιο να τους πνίγει και επανάκτησαν την ψυχική τους ισορροπία μετά το περιστατικό.

Με αγάπη,
προς τους συμπολίτες
και τον δάσκαλό μου,
Σφυράκι


Κυριακή 10 Απριλίου 2011

Το μήνυμα των Ελεύθερων Πολιορκημένων ζει ακόμα στο αλωνάκι..




Από μία άποψη, η εκδήλωση για το διαχρονικό μήνυμα των Ελεύθερων Πολιορκημένων θα μπορούσε να αποτελέσει κομβικό τμήμα των Εορτών Εξόδου. Τολμώ να πω πως είχε περισσότερη σημασία από ότι η επίτιμη ανακήρυξη ενός ανθρώπου του πνεύματος (ηγνωσμένου κύρους) σε δημότη της πόλης, καθότι απέδειξε πως μέσα στο αλωνάκι μας βρίσκεται ακόμα και σήμερα εξαιρετικό "υλικό"..

Όμως, όσο κι αν το Μεσολόγγι έχει αποδειχτεί κατά καιρούς "χρυσωρυχείο", είναι σφάλμα και.. λίγο να παρομοιάζουμε τους ανθρώπους με πολύτιμους λίθους, για τον απλούστατο λόγο ότι τα καλύτερα διαμάντια βρίσκονται στην επιφάνεια των πραγμάτων. Ένα από αυτά είναι και ο καλός φίλος Παύλος Τριανταφύλλου, ένας νέος άνθρωπος που έχω την χαρά να γνωρίζω εδώ και πολλά χρόνια και που είμαι βέβαιος ότι θα μαθαίνουμε για αυτόν για πολύ καιρό ακόμα..!


(υλικό από το Messologhi News)
Ο μαθητής του Γ’ Λυκείου Μεσολογγίου, Παύλος Τριανταφύλλου, εκπροσωπώντας τη μαθητική κοινότητα της πόλης έκανε μια προσέγγιση του διαχρονικού μηνύματος της ηρωικής Εξόδου, που κυριολεκτικά συγκίνησε το κοινό που παρακολούθησε σήμερα στο Μεσολόγγι την εκδήλωση για την απονομή των βραβείων στους μαθητές των λυκείων του Μεσολογγίου που συμμετείχαν στο διαγωνισμό πραγματείας με θέμα: «Το διαχρονικό μήνυμα των Ελεύθερων Πολιορκημένων», που είχαν προκηρύξει τα εκπαιδευτήρια «ΓΕΙΤΟΝΑ».

Στην ολιγόλεπτη ομιλία του όμως ο νεαρός μαθητής - ο οποίος πρώτευσε στον διαγωνισμό - κατάφερε να συμπυκνώσει τα διαχρονικά μηνύματα της Θυσίας των Ελεύθερων Πολιορκημένων και ταυτόχρονα να αναδείξει το πόσο επίκαιρο είναι στις μέρες μας, αυτό το μήνυμα.

Ως MessolonghiNews εκφράζουμε ένα μεγάλο μπράβο στο νεαρό μαθητή ευχόμενοι κάθε πρόοδο. Ακολουθεί η ομιλία του Παύλου Τριανταφύλλου την οποία και σας προτρέπουμε να διαβάσετε και κυρίως να διαδώσετε.

«Σεβασμιότατε,
Κυρίες και Κύριοι,

Μιλώντας και εκ μέρους των συμμαθητών μου που έλαβαν μέρος στο διαγωνισμό, θέλω να ευχαριστήσω θερμά τα Εκπαιδευτήρια Γείτονα για την ευκαιρία που μας έδωσαν να καταλάβουμε τι σημαίνει μαιευτική μέθοδος του Σωκράτη. Γιατί αυτό ακριβώς ήταν η γραφή αυτής της πραγματείας. Ως πραγματικοί δάσκαλοι μας οδήγησαν να ανακαλύψουμε το Μεσολόγγι που έχουμε μέσα μας.

Προσωπικά τους ευχαριστώ γιατί μου έδωσαν την αφορμή να μελετήσω την ιστορία της πατρίδας μου, σε μια εποχή που η ιστορία ή ξεριζώνεται ή καταδικάζεται σε ταρίχευση ή παραχαράσσεται ή παρουσιάζεται εσκεμμένα επιλεκτικά σε τηλεοπτικά ντοκιμαντέρ.

Τους ευχαριστώ γιατί συνειδητοποίησα πόσο μεγάλη τιμή είναι για μένα να έχω γεννηθεί σ’ αυτό τον τόπο. Πόσο σπουδαίο είναι να έχω κάνει εδώ τα πρώτα μου βήματα. Nα έχω παίξει μικρός στον κήπο των ηρώων, φτιάχνοντας λόφους με χώμα ποτισμένο με αίμα ηρώων. Είναι τότε, που χωρίς να το συνειδητοποιούμε, οι πρόγονοι περνούν μέσα μας και γίνονται ένα κομμάτι της ψυχής μας. Γράφοντας αυτή την πραγματεία, βρήκα μέσα μου το δικό μου αλωνάκι, τη δική μου τάφρο, ένα εσωτερικό φως και ένα δρόμο Εξόδου.

Ειδικά σήμερα που οι καιροί είναι δύσκολοι και που εμείς η νέα γενιά βλέπουμε με αβεβαιότητα το μέλλον μας -προσέξτε με αβεβαιότητα-όχι με απαισιοδοξία, έρχεται το Μεσολόγγι να μας διδάξει ότι μπορούμε να τα καταφέρουμε, κάνοντας μια νέα Έξοδο από την ολιγωρία μας, το ψεύδος, την εθνική μας φθορά, τον ίδιο τον εαυτό μας. Να αναλάβουμε τη θεϊκή αποστολή που αντιστοιχεί σε κάθε άνθρωπο.

Ανήκω στη νέα γενιά των Μεσολογγιτών. Εκ μέρους της θέλω να σας διαβεβαιώσω ότι τον αγαπάμε αυτό τον τόπο με υπομονή και περηφάνια. «Χρυσή είναι η μαύρη πέτρα του και το ξερό χορτάρι». Είναι το δικό μας θαλασσοχώρι που απαλύνει την ψυχή και μας κάνει ποιητές και ζωγράφους, εραστές του ωραίου. Θα ‘λεγε κάποιος ότι το βλέπουμε με τα μάτια της ψυχής. Πιστεύω, όμως, ότι με την ψυχή βλέπουμε καθαρότερα. Οι αισθήσεις είναι που μας εξαπατούν. Η ψυχή βλέπει την ουσία.

Στις δύσκολες στιγμές της ιστορίας μας έλεγαν «μην ανησυχείτε, έχουμε το Μεσολόγγι». Στις δύσκολες στιγμές σήμερα, εμείς το επαναλαμβάνουμε και προσθέτουμε «μην ανησυχείτε, έχουμε πολύ Μεσολόγγι μέσα μας».

Μ’ αυτό ήθελα να κλείσω, αλλά… Χθες το βράδυ είχα την τύχη να βρίσκομαι δίπλα στην πολύ όμορφη παρέα του κυρίου Γείτονα. Τραγούδησαν δημοτικά τραγούδια. Είπαν το μοιρολόι του Μάρκου, για να τον τιμήσουν όπως κρυφάκουσα. Ο κύριος Βάσσης είπε ηπειρώτικα, λέγοντας στο δήμαρχό μας ότι «Όλη η Ελλάδα είναι Ήπειρος». Με συγκίνησε η αγάπη που έχει για τη γενέτειρά του. Θα μου επιτρέψει, όμως, να διαφωνήσω μαζί του. «Όλη η Ελλάδα είναι Μεσολόγγι».»


Κρατήσαμε για το τέλος το ενημερωτικό ρεπορτάζ του Lepanto, το οποίο ωστόσο μας αφήνει με το παράπονο, μιας και δόθηκε άπλετος χρόνος για τις δηλώσεις των επισήμων και μόλις λίγα δευτερόλεπτα στο τέλος για το ουσιαστικό μήνυμα των πραγματικών πρωταγωνιστών ..



Τετάρτη 6 Απριλίου 2011

Σάτιρα, από τον πιτσιρίκο



(αναδημοσίευση από τον πιτσιρίκο)

Σύμφωνα με το λεξικό του Μπαμπινιώτη, η σάτιρα είναι «λογοτεχνικό είδος (έμμετρο ή πεζό) στο οποίο με τρόπο σκωπτικό ασκείται κριτική σε πρόσωπα και καταστάσεις της κοινωνίας με σκοπό τη διόρθωσή τους». Θεωρητικά, αυτός είναι ο ορισμός της σάτιρας. Στην πράξη;

Κάποιοι πιστεύουν πως οι σατιρικοί συγγραφείς και καλλιτέχνες είναι επικίνδυνοι για το σύστημα, επειδή –υπό τον μανδύα της σάτιρας- λένε αλήθειες που οι άλλοι δεν τολμούν να πουν.

Τα πράγματα είναι εντελώς διαφορετικά. Στον σύγχρονο καπιταλιστικό κόσμο, σατιρικοί συγγραφείς και καλλιτέχνες αποτελούν το καλύτερο κόλπο του συστήματος για να μην υπάρχουν αντιδράσεις.

Υπήρξαν τόνοι σάτιρας για τη Siemens, το Βατοπαίδι και τη χρεοκοπία της χώρας. Όλοι οι σατιρικοί καλλιτέχνες τους άλλαξαν τα φώτα. Θα πίστευε κάποιος πως τόση σάτιρα –με την οποία συμφωνεί η μεγάλη πλειοψηφία των Ελλήνων- θα είχε και κάποιο αποτέλεσμα. Όχι, κανένας δεν θεωρήθηκε -μέχρι τώρα τουλάχιστον- υπεύθυνος για κάποιο απ’ αυτά τα σκάνδαλα. Ξεχνάμε πως η σάτιρα δεν είναι Δικαιοσύνη.

Όταν ένας σατιρικός καλλιτέχνης σατιρίζει στην τηλεόραση ένα πολιτικό πρόσωπο ή ένα σκάνδαλο, ουσιαστικά το αθωώνει. Αυτό που συμβαίνει είναι πως οι πολίτες μένουν στο «πες τα μεγάλε» και στο «τους τα έχωσε πάλι ο μεγάλος» και πάνε ήρεμοι και ήσυχοι για ύπνο. Και στην πλειονότητα των περιπτώσεων, ο «μεγάλος» είναι κώλος και βρακί με αυτούς που σατιρίζει – άλλωστε, από αυτούς πληρώνεται.

Δεν είναι τυχαίο πως τις καλύτερες σατιρικές τηλεοπτικές εκπομπές και τα μεγαλύτερα ταλέντα στη σάτιρα θα τα συναντήσει κάποιος σήμερα στις Ηνωμένες Πολιτείες. Βέβαια, είναι τόσο μεγάλο το ταλέντο κάποιων Αμερικανών καλλιτεχνών στη σάτιρα που οι τηλεοπτικές τους εκπομπές αποτελούν ουσιαστικά κανονικά δελτία ειδήσεων – αν κάποιος θέλει να μάθει τι συμβαίνει στ’ αλήθεια είναι πιθανότερο να το πληροφορηθεί από το «The Daily Show» παρά από τις ειδήσεις του Fox ή το CNN.

Είναι πραγματικά εντυπωσιακές οι τηλεοπτικές εκπομπές σάτιρας στις Ηνωμένες Πολιτείες και δεν είναι καθόλου τυχαία η δημοφιλία των παρουσιαστών τους. Βέβαια, είναι εκπομπές πολιτικής σάτιρας και δεν μπλέκεται ποτέ το θέμα του βομβαρδισμού της Λιβύης με το αν φάνηκε η κιλότα της Πάρις Χίλτον. Επίσης, σε αυτές τις εκπομπές υπάρχει μια πλειάδα συγγραφέων – ο παρουσιαστής είναι ένας αλλά από πίσω υπάρχουν καμιά εικοσαριά συγγραφείς με τεράστιο ταλέντο.

Όποιος ασχολείται με τη σάτιρα και είχε την ατυχία να συνομιλήσει με ιδιοκτήτες, διευθυντές ή υπεύθυνους ελληνικών τηλεοπτικών καναλιών θα διαπίστωσε πως θεωρούν τους συγγραφείς σχεδόν περιττούς. Νομίζουν πως αρκεί κάποιος να ανοίγει το στόμα του και να λέει «αστεία» – είναι σίγουροι πως δεν χρειάζεται καμία προετοιμασία.

Η συνεχής αναζήτηση –σε όλους τους τομείς- «ωραίων προσώπων» που έχουν το «πακέτο» και η πλήρης απαξίωση αυτών που κάθονται να γράψουν ένα κείμενο, ένα τραγούδι, ένα βιβλίο ή ένα θεατρικό έργο είναι αυτές που ευθύνονται για την απουσία νέων δημιουργών στη χώρα μας.

Όλα γίνονται με τηλεοπτικούς όρους και ξεχνάμε πως η τηλεόραση δεν έχει καμία σχέση με τη δημιουργία –είναι εξόχως αντιδημιουργική (τουλάχιστον στην Ελλάδα, γιατί σε μεγάλες χώρες, όπως οι ΗΠΑ, μπορεί η τηλεόραση να είναι και δημιουργική – η ελληνική τηλεόραση έχει σχέση μόνο με την κακή αντιγραφή).

Το πρόβλημα όσων ασχολούνται σήμερα με τη σάτιρα σε όλον τον κόσμο είναι πως δεν μπορούν πάντα να εντοπίσουν τον στόχο – το ίδιο πρόβλημα αντιμετωπίζει συχνά και η δημοσιογραφία. Συνεχίζουν να σατιρίζουν τον Παπανδρέου, τον Σαμαρά, τον Μπερλουσκόνι και τον Σαρκοζί, αν και ξέρουν πως τα πάντα εξαρτώνται από τις «αγορές».

Μιας και δεν γίνεται, όμως, να σατιρίζεις τράπεζες, χρηματιστήρια και ανώνυμες εταιρείες –αφού τις περισσότερες φορές δεν υπάρχει κάποιο γνωστό πρόσωπο για να σατιρίσεις (και η σάτιρα χρειάζεται πρόσωπο ως στόχο)- επιμένουν να λένε «αστεία» μόνο για τους πολιτικούς.

Αυτό είναι πολύ βολικό γιατί δημιουργεί την εντύπωση στους πολίτες πως υπάρχει δημοκρατία. Αφού σατιρίζονται οι πολιτικοί, το συμπέρασμα είναι πως αυτοί κυβερνούν. Εμείς τους ψηφίζουμε, αυτοί κυβερνούν, άρα έχουμε δημοκρατία. Όχι, δεν έχουμε δημοκρατία.

Όσοι ασχολούνται με τη σάτιρα ξεχνούν συνήθως πως στόχος της σάτιρας είναι και οι πολίτες – δεν εξαιρούνται οι πολίτες. Υπάρχει σάτιρα με στόχο τους πολιτικούς, τους καλλιτέχνες, γνωστά πρόσωπα και όποιον άλλον είναι βολικός –κανείς δεν σατίρισε τον Βαρδινογιάννη ή τον Μπόμπολα-, αλλά απουσιάζει η κριτική προς τους πολίτες (ή, τις ελάχιστες φορές που γίνεται, γίνεται με έναν τρόπο που αθωώνει τους πολίτες, ως εξαπατημένους). Κι όμως, σε κοινωνίες που κυβερνώνται από τις αγορές, η κριτική θα έπρεπε να έχει στόχο τους πολίτες που έχουν αφήσει τη δημοκρατία στην κακή της τύχη και ανέχονται να κυβερνώνται από τις αγορές.

Ο Παπανδρέου είναι χαζός, σύμφωνα με τους σατιρικούς καλλιτέχνες της τηλεόρασης. Ναι, ο Παπανδρέου είναι χαζός –και ο Καραμανλής ήταν βλήμα. Όλοι αυτοί που τους ψήφισαν, όμως, τι είναι; Είναι έξυπνοι; Είναι αθώοι; Και βέβαια είναι αθώοι, αφού αποτελούν το πιο μεγάλο μέρος του κοινού του σατιρικού καλλιτέχνη. Πώς να τους πει κατάμουτρα ότι είναι εντελώς ηλίθιοι και ανήθικοι; Αυτό απαιτεί θάρρος και τα τηλεοπτικά πρόσωπα –όπως και όλοι σχεδόν οι Έλληνες- δεν φημίζονται για το θάρρος τους. Φημίζονται για την ανασφάλειά τους και την διαρκή επιθυμία τους να είναι αρεστοί και να χειροκροτούνται.

Για να κάνεις σάτιρα –ή οτιδήποτε άλλο δημιουργικό-, πρέπει να μη σε ενδιαφέρει καθόλου η γνώμη και τα γούστα των άλλων (πρέπει να ακούς μόνο την ψυχή και τη φλόγα μέσα σου). Στην Ελλάδα, η βαριά αμορφωσιά έχει κάνει μεγάλο μέρος του πληθυσμού να πιστεύει πως η τηλεόραση είναι …Τέχνη, οπότε δεν είναι καθόλου περίεργο που δεν υπάρχει πια ούτε ένα όμορφο καινούργιο τραγούδι να μπει στα στόματά μας. Αναφέρω, σαν παράδειγμα, το τραγούδι, γιατί είναι η πιο απλή και άμεση μορφή δημιουργίας – σε τρία λεπτά τα έχεις πει όλα.

Δεν έχω σκοπό να κατηγορήσω τους σατιρικούς καλλιτέχνες. Οι αλλαγές στην κοινωνία δεν έρχονται από τη σάτιρα ούτε από τηλεοπτικά προγράμματα που υπάρχουν μόνο για τις διαφημίσεις – πώς να ασκήσεις κριτική στις τράπεζες, όταν ξέρεις πως θα αποσύρουν τις διαφημίσεις τους;

Σχεδόν ένα χρόνο μετά την ουσιαστική χρεοκοπία της χώρας, έχω καταλήξει στο συμπέρασμα πως το πρόβλημα της χώρας δεν είναι ούτε οι πολιτικοί, ούτε, βέβαια, οι σατιρικοί καλλιτέχνες – τελικά, αυτοί μπορεί να είναι και οι καλύτεροι απ’ όλους μας. Το τεράστιο πρόβλημα της Ελλάδας είναι οι Έλληνες.

Δεν ξέρω τι ζημιά έχουμε πάθει από όλα αυτά τα χρόνια αποβλάκωσης και ιδιωτείας που προηγήθηκαν –θα χρειαζόταν ένα μυαλό καλύτερο από το δικό μου για να κάνει αυτή την ανάλυση- αλλά μάλλον είναι πολύ μεγάλη.

Και δυστυχώς, αυτή η ζημιά διαπερνά όλη την ελληνική κοινωνία – οριζοντίως και καθέτως. Δεν αφήνει έξω ούτε νέους, ούτε γέρους, ούτε άνδρες, ούτε γυναίκες, ούτε αριστερούς, ούτε δεξιούς, ούτε τίποτα.

«Και η πρόταση, πιτσιρίκο;». Δεν έχω – δεν πιστεύω στα θαύματα. Απλώς, ήθελα να ξεκαθαρίσω πως υπεύθυνοι για όσα συμβαίνουν στη χώρα μας ήμασταν και είμαστε εμείς. Μόνο εμείς. Αυτό ζητήσαμε, αυτό ελάβαμε.

Νομίζω πως, αν ο Αριστοφάνης μπορούσε να γράψει για τη σύγχρονη Ελλάδα, θα συμπεριλάμβανε οπωσδήποτε στο κείμενό του τη φράση «Είστε ζώα!». Και θα την απηύθυνε σε εμάς.



Παρασκευή 1 Απριλίου 2011

Μια ιστορία για τη δευτέρα Απριλίου



Το πρωί της 1ης Απριλίου, ο λαός του Μεσολογγιού κατέφτασε πανηγυρικά στις πύλες της πόλης. Οι καπετάνιοι, κυρίως πειρατές, μαζεμένοι από όλα τα κονάκια του κάμπου, αφότου δώσανε τα χέρια και λιώσαν τα σπαθιά τους για να τα κάνουνε σταυρούς, περίμεναν από ώρα τον τελάλη του δερβέναγα.. Κρυμμένος πίσω από τον φοίνικα, ο μικρός Balik, αιχμάλωτος κάποτε απ' τα χρόνια του πολέμου και σήμερα βοηθός σαγματοποιού, χάζευε θαμπωμένος τα υψωμένα φλάμπουρα, πολύχρωμα και χρυσοκέντητα.

Ναι, ήταν αλήθεια: είχε ο καθένας τους ακόμα λίγην έχθρα φυλαγμένη μες στα στήθια, λίγο χτικιό ανακατεμένο στο μπαρούτι. Όμως τούτα σήμερα μπήκανε στην άκρη, και έτσι έπρεπε. Ο τελάλης έφτασε τελικά με αργοπορία, λαχανιασμένος και διψασμένος απ' το ταξίδι. Έβγαλε το φέσι του, το πολύ μεγάλο του φέσι (λάφυρο από την επανάσταση) και παρέδωσε το μήνυμα:


Τούτα, λοιπόν, ορμήνεψε ο Δερβέναγας στον κλήρο. Οι καπεταναίοι το διάβασαν και το ξαναδιάβασαν. Και μετά; Ο Balik χρειάστηκε να ανέβει στον φοίνικα για να δει τί γενόταν πίσω απ' το πλήθος.. Στην αρχή, οι καπεταναίοι χαρήκανε: "Να δεις τί θα του φκιάσουμε", φωνάζανε βροντερά. Και έτσι κι έγινε.. Πήρε ο καθείς χαρτί και καλαμάρι, τραβήχτηκε σε μια γωνίτσα στο χάνι απέναντι απ' την Πύλη (καμωμένο απ' τα χρόνια του Βαλή), έγραψε το μήνυμά του και το 'δεσε σε μια κάργια. Έπειτα, τα ανήγγειλαν στο λαό, ψιθύρισαν "you know.." στα πουλιά και τα 'στειλαν μέσα σε φωνές και χειροκροτήματα στο μπαλκόνι του Δερβέναγα.

Ο Δερβέναγας, μαθημένος χρόνια στην αυλή του Βεζύρη, κάπνιζε τον αργιλέ του στο μπαλκόνι, σιγοτραγουδώντας το κάτωθι άσμα..
Πίκρες και νταλκάδες εβάρεναν την ψυχή του, τέτοιοι που κανένα sultan kadayif δεν ήταν ικανό να τους πάρει μακριά. Σκεφτότανε τον σκλάβο του τον Köfte, στον οποίο είχε εμπιστευθεί το μήνυμα για τον άρχοντα στην πόλη, και πώς θα κάνει το μπαϊράμι τώρα που θα έλειπε. Ευτυχώς, εκείνη την ώρα φτερούγισαν οι κάργιες και τον γλίτωσαν από το μαρτύριο. Μάζεψε ένα-ένα τα μηνύματα, κάθισε στον καναπέ και τα διάβασε. Χάρηκε, αναγάλιασε η καρδιά του, μπαΐλντισε! Γέλασε δυνατά: "Τούτα τα ζαβά χαμπέρι δεν παίρνουν από ό,τι τους κάνω. Θαρρούν πως άμα φύγω ο πόλεμος τελείωσε. Αμ όχι.." Ο Δερβέναγας κάθισε πάλι στο ντιβάνι, έβαλε το τσιμπούκι στο στόμα και τράβηξε μια γερή ρουφηξιά. Είχε κάνει ακόμα μια φορά το θαύμα του: Οι πειρατές ήταν χαρούμενοι για τα μηνύματα που σκαρώσανε, ο λαός θα γέλασε με τα καμώματά του, και ο ίδιος ακούνητος στη θέση του, να κουμαντάρει to βιλαέρτι κατά τα δικά του, κατά τα θελήματα του Πασά, κατά τις προσταγές της Υψηλής Πύλης, και φυσικά, κατά τις υποδείξεις του μόνου αλλάχ που αναγνώριζε: του εαυτού του.


Όταν βράδιασε η πρωταπριλιά,
ο Balik γύρισε σπίτι. Μου διηγήθηκε τα πάντα και άλλα πολλά που άκουσε από τους 20.000 άστεγους που ζουν στους δρόμους της πόλης μας και των πόλεων όλης της Ελλάδας. Ένας αναλφάβητος (από τους 39.000 στη χώρα μας) του ψιθύρισε πως μάλλον οι πασάδες του τόπου ξέρανε καλά τη δουλειά τους. Ένας ναρκομανής (από τους περίπου 100.000) του θύμισε ότι είναι όμορφο ο κόσμος να χαίρεται, και ζήτησε συγνώμη που εξαιτίας του ψέμματος που σκουριάζει στις φλέβες του δεν μπορεί να γελάσει. Ύστερα, πήρε το σκαμπουδάκι του, έκατσε δίπλα μου και είπε: "Ά ρε γέρο, εγώ δεν πάω σχολείο για να ξέρω (100.000.000 παιδιά σε όλο τον κόσμο), αλλά κρίμα το χαρτί.."

Πηγές αντι-έμπνευσης: