Σκάκι: Το μάθημα που μας λείπει

Το κείμενο αυτό βρήκαμε στο βιβλίο "Το σκάκι", τ.Α' του Τριαντάφυλλου Σιαπέρα (Copyright 1967). Του κ. Π. Παλαιολόγου.
(διατηρήθηκε η πρωτότυπη η ορθογραφία, αλλά όχι το πολυτονικό)

Μια φτωχή σ' εμφάνισι φυλλαδούλα. Κι' ένας τίτλος που δε λέει τίποτα στον αμύητο: "Σκάκι¨. Μηνιαία Επιθεώρησις Ζατρικίου. Η πρωτη, νομίζω, που εκδίδεται στον τόπο μας. Που σημαίνει ότι υπάρχει ένας αριθμός σκακιστών, ικανός να συντηρήση το δημοσιογραφικό όργανο τους. Να ένα παιγνίδι που δεν είναι παιγνίδι. Του λείπουν οι κυριώτεροι παράγοντες που αποτελούν τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα των παιγνιδιών του πράσινου τραπεζιού: η τύχη και το κέρδος. Γι' αυτό θα σας έλεγα να το παρακολουθήσουμε σήμερα με τη σοβαρότητα που του οφείλεται. Τι κρίμα να μην έχη εισαχθή στα σχολεία μας. Το λέω σοβαρά. Υπάρχουν χωρες όπου είναι υπoχρεωτική η διδασκαλία του. Γιατί όχι και σ' εμάς; Θα ήταν πιο χρήσιμο από την ιστορίa της κυρίας Πετεφρή και πολύ πιο ηθοπλαστικό από τις ανεκδιήγητες ντροπές των Λαβδακιδών και των Ατρείδων, που αποτελούν αντικείμενο διδασκαλίας στα σχολεία μας. Θα ήταν ασφαλώς πιο ωφέλιμο από τις πανουργίες του Οδυσσέα, οι οποίες διδάσκονται σ' ένα λαό που από ιδιοσυγκρασία και από παράδοσι ρέπει προς την πονηρία και κάνει σύγχυσι μεταξύ καπατσοσύνης και ευφυΐας.

Ένα μάθημα υπομονής, σκέψεως, συγκεντρώσεως, προσοχής. Ούτε παραγγελία να το είχαμε. Ό,τι ακριβώς λείπει από τον Έλληνα. Άρνησις της κουτουράδας. Άρνησις της τσαπατσουλιάς και της προχειρότητος. Άρνησις της τύχης, ελεεινής θεάς που με τόσο φανατισμό προσκυνούμε. Άρνησις των "ανυπολογίστων παραγόντων" στους οποίους, κάθε φορά που δίνουμε μια μάχη, στηρίζουμε το μεγαλύτερο μέρος των ελπίδων μας. Άρνησις της πονηρίας, της απάτης, της ζαριάς, του καταφερζισμού, της ματσαράγκας, του κόλπου, της πλαγίας οδού, της τρικλποδιάς, των κλειστών χαρτιών, της μηχανής που στήνουμε, της εξυπνάδας, με την έννοια που δίνουμε στη λέξι, της ικανότητος δηλαδή να παρακάπτουμε τις πόρτες και να μπαίνουμε από τα παράθυρα.

Τόσα χαρίσματα και να μην έχη επιβληθή δια νόμου σε κάθε Έλληνα η υποχρέωσις, μαζί με τ' άλλα διπλώματά του να παρουσιάζη και το πιο ενδιαφέρον απ' όλα: το δίπλωμα του σκακιστού. Θα ήταν μια απόδειξι ότι κάποτε στρώθηκε στη δουλειά, κάποτε ακόνισε το μυαλό του, κούρασε τη σκέψι του, αγνόησε την τύχη και στήριξε την επιτυχία στις δυνάμεις του.

Εκεί μπροστά στη σκακιέρα θα μας έδειχνε το μέτρο των ικανοτήτων του. Κυνηγός της εύκολης επιτυχίας, όταν έσκυβε στο σκάκι θα καταλάβαινε ότι δεν μπορεί να περιμένη τη νίκη παρά μόνο από τον εαυτό του τον ίδιο: από τη φρόνησι, το θάρρος, την εγκαρτέρησι, την έντασι της προσπαθείας . Τίποτ' απ' την τύχη. Αυτή στο σκάκι είναι η μεγάλη ηττημένη. Πλήρης ανατροπή του θρόνου της. Σ' όλα τ' άλλα παιγνίδια θριαμβεύει. Μήπως δεν θριαμβεύεβει, γενικώτερα, στη ζωή του Έλληνα; Της φορτώνει όλα τα βάρη που έπρεπε και να φορτώνη στον εαυτό του. Πόσες εκφράσεις για την εκδήλωσι της υποταγής του... Αν είναι της τύχης... Ό,τι είναι το τυχερό... Της τύχης τα γραμμένα... Ό,τι γράφει δεν ξεγράφει... Αν έχεις τύχη διάβαινε... Σαν δε σου τρέχει πού την κυνηγάς;... Και η ευχή πριν από κάθε επιδίωξί μας: Καλή τύχη.

Με τέτοια πεποίθησι της τύχης και του πεπρωμένου πώς μπορεί ν' ανθέξη και να ευδοκιμήση η προσπάθεια. Κερδισμένους στο παιγνίδι της ζωής σπάνια θ' αναγνωρίσουμε τους ικανούς. Εκείνους που αναγνωρίζουμε είναι οι τυχεροί. Στην τύχη δίνουμε όλοι το προβάδισμα. Όλοι εκτός από το σκακιστή. Αυτός όταν καθίση αντίκρυ στη σκακιέρα του ξέρει ότι μόνον από την τύχη δεν έχει τίποτε να περιμένη. Ούτε το ζάρι ούτε το χαρτί θα του δώσουν την νίκη. τα πάντα απ' αυτόν. Ισχύς του ο εαυτός του. Υπεύθυνος για τις πράξεις του, κύριος των τυχών του, δημιουργός της επιτχίας και της αποτυχίας του, όπως στρώση θα κοιμηθή. Από κανένα δεν περιμένει. Γ'ι' αυτό και ητηημένος δεν τα βάζει με την τύχη του. Τα βάζει με τον εαυτό του που δεν πρόσεξε όσο έπρεπε, που δεν είχε την προπαίδεια η οποία του χρειαζόταν, που παρουσιάσθηκε στον αγώνα με ατελή προπαρασκευή. Και προσπαθεί στο προσεχές ματς να φανή καλλιτερος.

Αλλά έχει κι' ένα χάρισμα ακόμα το σκάκι: Αγνοεί το κέρδος. Δεν καλείτε το φίλο στο σπίτι σας για να του πάρετε το πορτοφόλι, ούτε σας καλεί για να σας αναποδώση τα ίδια. Το παιγνίδι για το παιγνίδι. Μια ειρηνική μάχη που διευθύνουν δύο στραηγοί, με τις ίδιες ακριβώς και οι δύο προϋποθέσεις για τη νίκη και για την ήττα. Τέτοια μια επινόηση και να μην την ανακυρύξουμε εθνικό παιγνίδι μας! Πόσο λίγο ξέρουμε τις ανάγκες μας.