Κώνειο ή Löwenbräu; (για την Ισονομία στους θεσμούς)

Αναλογιζόμενοι τους λόγους που πρώτα οδήγησαν τους ανθρώπους να σχηματίσουν κοινωνίες, δεν μπορούμε να αφαιρέσουμε από την ανάλυσή μας την ανάγκη για αυτοπροστασία και συνεργασία• όταν κυνηγούν δύο αντί για ένας, θα το ακινητοποιήσουν το θήραμα ταχύτερα. Κατά μία έννοια, μπορούμε να θεωρήσουμε την αξία της αλληλεγγύης και της προστασίας των αδυνάτων ως δομικό λίθο της σύγχρονης Ηθικής «για ιστορικούς λόγους». Αντίστοιχα, λοιπόν, ένα δημοκρατικό πολίτευμα βασίζεται και αφορμάται από την θεσμοθέτηση της προστασίας των πλέον αδύναμων, ανεξαρτήτως κοινωνικής κλάσης, οικονομικής δυνατότητας, ηλικίας ή υγείας – και ναι, τελούν υπό την αιγίδα της ακόμα και όσοι θεωρούν την σημερινή κοινωνία ως ένα μεγεθυμένο πατριαρχικό-φροϋδικό σύνδρομο.

Το σκεπτικό βάσει του οποίου ο Σωκράτης αποδέχεται την απόφαση της πλειοψηφίας είναι το εξής: δεδομένου του κινδύνου συγκέντρωσης εξουσίας πάνω από τα εύθραυστα όρια της ισονομίας, είναι προτιμότερο η ίδια εξουσία (ολοκληρωτική στους δήμους του λεκανοπεδίου) να κατανέμεται στα μέλη της κοινωνίας, οι οποίοι και αποφασίζουν με κριτήριο την προστασία και την ευνομία τους (δηλ. των πολλών). Άρα, στην προσπάθειά τους να αυτοπροστατευθούν, αυτοί αποφασίζουν αυτό που αυτοί θεωρούν ότι είναι καλύτερο.

Ωστόσο, αν και η δημοκρατία βρίσκει εφαρμογή ως η καλύτερη χειρότερη επιλογή για την αυτορρύθμιση της κοινωνικής πραγματικότητας, δεν συνεπάγεται απαραιτήτως ότι αξίζει περισσότερο από έναν οβολό σε οποιοδήποτε άλλο πρόβλημα οργάνωσης/λήψης αποφάσεων. Επί παραδείγματι, αμφιβάλλω αν ανοίγοντας το πρωί την ντουλάπα σας συγκαλέσατε την Επιτροπή Εποπτείας Ενδυμάτων για να συνδιαμορφώσετε το look της ημέρας (σ.σ.: τα fashion crimes δεν λαμβάνονται υπόψη στην ανάλυσή μας).

Αυτό που θέλουμε να πούμε είναι ότι υπάρχουν παράγοντες που δεν αξιολογούνται κατά την δημοκρατική λήψη μίας απόφασης. Τέτοιοι είναι τα συναισθήματα, οι προσδοκίες, το υπερεγώ και τα ψυχολογικά συμπλέγματα, και εν γένει, οποιοδήποτε συνθετικό ή παράγωγο στοιχείο του εποικοδομήματος της κοινωνίας εμπεριέχεται στον Άνθρωπο. Λόγου χάρη, ο φόβος ενός αναμενόμενου, βασανιστικού θανάτου στην ηλεκτρική καρέκλα κυριεύει μεταξύ άλλων και την δημοκρατική πλειοψηφία που προτείνει την θανατική ποινή• τί θα άλλαζε αν μπορούσαν όλοι οι άνθρωποι να βιώσουν εκ του ασφαλούς ένα τέτοιο συναίσθημα;

Κατά ορισμένους, το λάθος του Σωκράτη ήταν που τα έβαλε µε τους δηµοκράτες. Το πολιτικό του φρόνηµα ήταν αριστοκρατικό (ο όρος µε την πλατωνική έννοια), όχι ολιγαρχικό. Αυτό ήταν αρκετό για να δηµιουργήσει πολιτική αντιπάθεια, που τελικά τον έστειλε στον τάφο. Ο Σωκράτης πίστευε ότι ήταν παιδαριώδες το να εκλέγονται οι άρχοντες της πόλης µε κλήρο, ενώ κανένας δεν εκλέγει µε κλήρο τον κυβερνήτη του πλοίου, στο οποίο πρόκειται να ταξιδέψει ή τον κτίστη που πρόκειται να κτίσει το σπίτι του.

Ας το δούμε πιο απλά: αυτό που ζητούσαν οι δημοκράτες της Αθήνας ήταν η εξάλειψη του Σωκράτη από τον κοινωνικό χάρτη ούτως ώστε να μην δύναται με της βλάσφημες ιδέες του να διαφθείρει τις ψυχές των νέων και το ίδιο το πολίτευμα. Πιθανώς να μην ήταν αρκετή η εξορία του, μιας και το όνομά του θα παρέμενε ζωντανό στον δήμο – η δημοκρατία έπρεπε να συντρίψει εντός έδρας τον αμφισβητία της (ή μήπως τον μεταρρυθμιστή της;). Αυτό που δεν παρατήρησαν οι «σύντροφοι δημοκράτες» ήταν ότι με τον θάνατο του Σωκράτη προέβησαν στην υπέρτατη μορφή λογοκρισίας, την δολοφονία. Ακόμη, πως ο Σωκράτης έχασε την μάχη αλλά κέρδισε τον πόλεμο, αναγνωρίζοντας την ανωτερότητα του δημοκρατικού πολιτεύματος και αποδεικνύοντας πως ακόμα και μια αυτοκαταστροφή δημοκρατικά αποφασισμένη, παραμένει δημοκρατική, ανεξαρτήτως ποιός θίγεται (=ισονομία!).

Ο Σωκράτης θα μπορούσε να είχε διαφύγει τον θάνατο αποδεχόμενος τον κοινωνικό και πνευματικό του θάνατο, αυτοεξοριζόμενος ή αποσυρόμενος από την αγορά της Αθήνας, και ζώντας αυτολογοκρινόμενος, διατηρώντας για τον εαυτό του το δημοκρατικό δικαίωμα της γνώμης, προφυλάσσοντας παράλληλα τον υπόλοιπο δήμο από τις «επικίνδυνες» ιδέες του!

---

[1] Δρ. Κώστας Βίτκος - (http://tinyurl.com/6ah2rmt Το άρθρο αυτό, πιο απλουστευ­µένο, πρωτοδηµοσιεύθηκε στην εφηµερίδα της Μελβούρνης «Νέος Κόσµος», σης 21/1Ο/1996)

Ο τίτλος του κειμένου προέρχεται από γνωστό σατιρικό φιλμ του μεγάλου κωμικού της νεοελληνικής εποχής, Βασίλη Τριανταφυλλίδη
Eis Mnimin Harry Klynn – Socrates
http://www.youtube.com/watch?v=rSRxueZdxbQ