Ο λαϊκισμός των αντιλαϊκιστών | Του Αντώνη Γαλανόπουλου

Στις 4 Φεβρουαρίου τα social media κατακλύστηκαν από το γνωστό πλέον άρθρο της κας Χριστίνας Ταχιάου, με τίτλο: «Δεν μου αρέσει η Ελλάδα του ομορφάντρα». Το άρθρο βρήκε φανατικούς υποστηρικτές, οι οποίοι ένιωσαν ανακουφισμένοι επειδή κάποιος έγραψε όσα σκέφτονταν οι ίδιοι, αλλά και σκληρούς επικριτές που καυτηρίασαν την επιπόλαιη σύνδεση των φαινομένων της διαφθοράς και της διαπλοκής με το λαϊκό στοιχείο, την οποία επιχείρησε η αρθρογράφος, και την απέχθεια που εξέφρασε προς τους λαϊκούς ανθρώπους. Απαντάει ο Αντώνης Γαλανόπουλος.

Ανάμεσα σε όσους ένιωσαν ανακουφισμένοι, επειδή κάποιος έγραψε όσα σκέφτονταν οι ίδιοι, και σε όσους αισθάνθηκαν ότι η σύνδεση των φαινομένων της διαφθοράς και της διαπλοκής με το λαϊκό στοιχείο που επιχείρησε η κα Ταχιάου είναι επιπόλαιη, δεν σας κρύβω ότι ανήκω στη δεύτερη κατηγορία.

Η κα Ταχιάου, ωστόσο, είναι συνεπής στις θέσεις της, καθώς όλη η αρθρογραφία της στην Παράλλαξη (free press της Θεσσαλονίκης) χαρακτηρίζεται από την ίδια αφ’ υψηλού προσέγγιση. Χαρακτηριστικό παράδειγμα το άρθρο της «Λατέρνα, μπέσα και φιλότιμο», τον Νοέμβριο, όπου μας πληροφόρησε πως «τη λέξη μπέσα δεν τη χρησιμοποιώ ποτέ […]. Ο Έλληνας εφηύρε την μπέσα επειδή δεν εμπιστεύεται τις συμφωνίες που υπογράφονται. Οραματίστηκε το φιλότιμο προκειμένου να περιφρουρήσει το δικαίωμά του να κάνει το κορόιδο». Ήταν όμως αυτό το τελευταίο της άρθρο στο Protagon.gr που της εξασφάλισε την εγγραφή στον κατάλογο των δημοσίων προσώπων που εκφράζουν τον σύγχρονο φιλοεκσυγχρονιστικό, φιλομεταρρυθμιστικό κι αντιλαϊκιστικό λόγο. Μέσα σε λιγότερο από δυο μέρες, το άρθρο της αναρριχήθηκε στη κορυφή του top 10 των πιο διαβασμένων άρθρων στο Protagon.gr για τον τελευταίο χρόνο, ανάμεσα στις οικονομικές αναλύσεις του Γιάννη Βαρουφάκη.

Μια εβδομάδα πριν από τη δημοσίευση του άρθρου της, στη Θεσσαλονίκη είχε λάβει χώρα το συνέδριο της Ελληνικής Εταιρείας Πολιτικής Επιστήμης, με θέμα «Λαϊκισμός, αντιλαϊκισμός και δημοκρατία». Αν το άρθρο είχε δημοσιευτεί νωρίτερα, θα χρησίμευε ως πειστήριο για τις εισηγήσεις του Νικόλα Σεβαστάκη και του Μιχάλη Σπουρδαλάκη. Ο πρώτος υποστήριξε ότι «ο σύγχρονος αντιλαϊκιστικός λόγος έχει ριζοσπαστικοποιηθεί με την αναβάθμιση του λαϊκιστικού φαινομένου από πολιτιστική πληγή την δεκαετία του 1990 σε πηγή όλων των δεινών σήμερα. Σήμερα ο λαϊκισμός προβάλλεται ως αίτιο της χρεοκοπίας». Ο δεύτερος ισχυρίστηκε ότι «ο αντιλαϊκιστικός λόγος χαρακτηρίζεται από έναν άκρατο λαϊκισμό με απλουστεύσεις […]. Αποκαλύπτουν ότι ο εχθρός δεν είναι ο λαϊκισμός αλλά ο ίδιος ο λαός».

Η κ. Ταχιάου ακολούθησε πιστά αυτό το πρότυπο αντιλαϊκιστικού λόγου, βάζοντας στην ίδια μοίρα «την Ελλάδα που θεωρεί λογικό να δίνει φακελάκι» και «που παραβιάζει όποιο νόμο γουστάρει» με την Ελλάδα «που θεωρεί φυσιολογικό να πηγαίνει σε απίθανης αρπαχτής κλαμπ και καφέ» και «που θεωρεί λογικό να πληρώνει ένα κάρο λεφτά σε μπουζούκια». Ξεκινά να μιλά για τη διαπλοκή και τη διαφθορά, όμως στο τέλος αποκαλύπτει ότι δεν την απασχολούν τόσο αυτά τα φαινόμενα αλλά το ίδιο το λαϊκό στοιχείο, το οποίο και στιγματίζει («Μου έρχεται στο νου και η εικόνα: ασπρόμαυρη Ελλάδα, κοντοί κι άσχημοι άντρες, τσίκνα, βρωμιά ιδρώτα στο γήπεδο, λίπη και λίγδες.»), καθιστώντας το στην ουσία υπεύθυνο της χρεοκοπίας («Μα, επειδή, ο Έλληνας σε αυτήν ακριβώς την Ελλάδα νιώθει άνετα. Στην Ελλάδα της δραχμής…»). Δεν ξεφεύγει επίσης ούτε από τα αναπαραγόμενα στερεότυπα του εκσυγχρονιστικού λόγου στην Ελλάδα καθώς διακρίνεται εύκολα η δική της εκδοχή του «μαζί τα φάγαμε» στην φράση «με την Ελλάδα που απαιτεί να “φέρουν πίσω τα κλεμμένα”, αλλά εξαιρεί τον εαυτό της από την επιστροφή;».

Στις αντιλαϊκιστικές αναλύσεις, ο λαϊκισμός ως πολιτικό φαινόμενο συγχέεται εσκεμμένα με τη καθημερινή χρήση του όρου, ώστε να απαξιωθούν παράλληλα τόσο τα θετικά όσο και τα αρνητικά αποτελέσματά του. Ο λαϊκισμός, όπως έχει δείξει ο ομότιμος καθηγητής της κοινωνιολογίας Νίκος Μουζέλης, είναι η μόνη πολιτική διαδικασία που επιτρέπει την είσοδο των λαϊκών μαζών στο προσκήνιο, την ένταξη στο εθνικό κέντρο, εξασφαλίζοντας την απαραίτητη ανακατανομή πλούτου και συμβολικού κεφαλαίου.

Αν από το άρθρο έλειπαν οι τελευταίες δυο παράγραφοι, θα ήταν ένα τυπικό άρθρο του είδους του, που θα μπορούσε να έχει και δίκιο αλλά σίγουρα θα περνούσε απαρατήρητο. Αυτό που πρόσθεσε στη δημόσια συζήτηση είναι η κυνική αποκάλυψη της απέχθειας προς το λαϊκό στοιχείο που τρέφουν οι αντιλαϊκιστές κάτω από τον μανδύα της κουλτούρας, της αισθητικής και της διανόησης. Όσοι διακηρύσσουν το όραμα του εκσυγχρονισμού της Ελλάδας, κάνουν αγωνιώδη προσπάθεια για να αποδείξουν πόσο τη σιχαίνονται, να αποδείξουν ότι δεν αποτελούν μέρος της, ότι δεν ανήκουν σε αυτήν. Περισσότερο από την επιτυχία της χώρας, ενδιαφέρονται για τον διαχωρισμό τους από τους κακούς, λαϊκιστές, διεφθαρμένους, τεμπέληδες Έλληνες. Οι από καθέδρας νουθεσίες, η διάθεση σωφρονισμού και τιμωρίας οξύνουν τη κοινωνική ρήξη. Δεν μπορείς να προσφέρεις τίποτα στη χώρα σου, αν αγνοείς ή -ακόμα χειρότερα- αν απεχθάνεσαι το λαϊκό στοιχείο κι ευρύτερα τη λαϊκή παράδοση. Κανένας εκσυγχρονισμός δεν θα έρθει από την ξενομανία και τον μιμητισμό. Το βιώνουμε ήδη τον τελευταίο χρόνο στο χώρο της ανώτατης εκπαίδευσης.